فصلنامه خون
پیاپی 5 (پاییز 1384)

حضور هم زمان سلول های خون ساز گیرنده و دهنده در بدن شخص گیرنده پس از پیوند آلوژن مغز استخوان، کایمریسم مختلط (mixed chimerism) نامیده می شود. تحلیل کایمریسم روش بسیار ارزشمندی برای ارزیابی رژیم های آماده سازی مختلف، GVHD، رژیم های پیشگیرانه و سلول درمانی برای افزایش موفقیت پیوند است.مطالعه حاضر درکشور به منظور بررسی اثرات کایمریسم بر بیماری پیوند علیه میزبان، عود بیماری و بقا پس از پیوند مغز استخوان، انجام شد.
مطالعه انجام شده هم گروهی و آینده نگر بود. در این مطالعه ارتباط کایمریسم مختلط با بیماری پیوند علیه میزبان حاد، عود بیماری، بقا، و بقای بدون عود در 91 بیمار دریافت کننده پیوند از مغز استخوان (12نفر) یا از خون محیطی (79 نفر) بررسی شد. ارزیابی کایمریسم با استفاده از روش واکنش زنجیره ای پلیمر از توالی های تکراری کوتاه (STR-PCR) صورت گرفت. جمعیت مورد مطالعه شامل بیماران مبتلا به تالاسمی، AML، ALL، CML و سایر موارد و شامل 38 زن (8/41%) و 53 مرد (2/58%) با میانه سنی 21 سال (50-3) بودند. میانه زمان پیگیری13 ماه بود. تحلیل داده ها در نرم افزار آماری SPSS با آزمون t و کای دو (Chi-square) صورت گرفت.
در روز 30 بعد از پیوند، کایمریسم مختلط در 15 بیمار (5/16%)، کایمریسم کامل دهنده در 72 بیمار (79%) و فقدان کایمریسم در 4 بیمار (5/4%) مشاهده شد. میزان بروز GVHD حاد به طرز قابل توجهی در بیماران با کایمریسم مختلط پایین تر از بیماران با کایمریسم کامل بود (P=0.01) ولی تفاوت معنی داری در شدت GVHD حاد (درجه 1، 2 در مقابل 3، 4) بین دو گروه مشاهده نشد. میزان عود 6/17%، بقای کلی بیماران 9/88% و بقای بدون عود 2/80% بود که تفاوت معنی داری بین بیماران با کایمریسم مختلط و کایمریسم کامل مشاهده نشد.
پیش بینی نتیجه نهایی کایمریسم می تواند به انتخاب مداخلات درمانی مناسب و پیشگیری از عود یا رد پیوند در بیماران کمک کند.

ویروس سایتومگال انسانی یک ویروس DNAدار با اندازه تقریبی200 نانومتر متعلق به خانواده هرپس ویروس ها می باشد. عفونت با CMV در بیماران دچار نقص ایمنی، دریافت کنندگان پیوند، بیماران مبتلا به ایدز، بیماران تحت درمان با عوامل سرکوب کننده ایمنی و جنین در حال رشد می تواند منجربه بیماری لوکالیزه یا منتشر شود. بیماران درمعرض خطر هر دو عفونت اولیه و فعالیت مجدد عفونت نهفته می باشند. CMV ازطریق خون یا عضو پیوندی قابل انتقال است. با اندازه گیری آنتی بادی های (IgG، IgM) CMV وبررسی CMV Ag در خون بیماران، عفونت اولیه یا عود عفونت را می توان تشخیص داد.
این مطالعه توصیفی بر روی 62 بیمار دریافت کننده کلیه شامل 26 فرد مونث (9/41%) و 36 فرد مذکر (1/58%) در محدوده سنی 2 تا 58 سال (با میانگین سنی 15 ± 34) با نمونه گیری آسان انجام شد. جهت بررسی شیوع آنتی بادی ها و آنتی ژن ویروس از دو روش الیزا و ایمونوفلورسانس و از آزمون آماری مجذور کای (Chi-square) استفاده شد.
نتایج ما نشان دادند که همه بیماران ازنظر CMV IgG مثبت و از نظر حضور CMV IgM، 10 نفر از آنان (1/16%) مثبت، 7 نفر (4/11%) مشکوک و مابقی منفی بودند. همچنین 23 نفر از دریافت کنندگان کلیه (1/37%) CMV Ag مثبت بودند. در بررسی آماری، همبستگی معنی داری بین آنتی بادی های ضد CMV وCMV آنتی ژنمیا مشاهده نگردید.
علی رغم حضور آنتی بادی های IgG و IgM ضد CMV، آنتی ژن ویروس در تعدادی از بیماران مشاهده می گردد و به نظر می رسد که ارتباط خوبی بین آنتی بادی ها و ردیابی آنتی ژن در عفونت حاد وجود ندارد.

لوسمی میلوئید مزمن (CML) بیماری است که به دلیل موتاسیون اختصاصی در سلول های بنیادی چند قوه ای مغزاستخوان ایجاد می شود. وجود کروموزوم فیلادلفیا و عوامل ژنتیک در این بیماری برای نخستین بار در سال 1973 گزارش گردید. امروزه وجود محصول ژن اتصال یافته BCR-ABL که دارای فعالیت غیر طبیعی تیروزین کینازی است و موجب بی نظمی در تکثیر سلول ها می شود در این بیماری ثابت شده است. در این بررسی میزان بیان ژن معیوب در بیماران درمان شده با داروی ایماتینیب مزیلیت Imatinib Mesylate)، (Gleevec که مهار کننده تیروزین کیناز است و درمان قطعی تر با پیوند مغزاستخوان مقایسه شده اند.
این مطالعه یک بررسی تجربی بوده و با تعداد کل بیماران 34 نفر انجام گردید. بیان ژن BCR-ABL در 17 بیمار مبتلا به CML تحت درمان با ایماتینیب مزیلیت و 17 بیمار که پیوند مغز استخوان شده بودند با روش PCR کمی، با استفاده از دستگاه Light Cycler اندازه گیری شد و نتایج با استفاده از آزمون Mann-Whitney بررسی گردید.
نتایج به دست آمده در این بررسی مقدماتی بیانگر آن بوده که میزان بیان ژن BCR-ABL در بیمارانی که بیش از 8 ماه با مقادیر صحیح داروی ایماتینیب مزیلیت درمان شده اند مشابه با بیمارانی که پیوند مغز استخوان شده و در وضعیت عمومی نسبتا پایداری هستند، می باشد.
به این ترتیب می توان انتظار داشت که یک داروی مهار کننده مولکولی ممکن است با عواقب درمانی کمتر اثری مشابه درمان قطعی تر، مانند پیوند مغز استخوان داشته باشد.مطمئن دستیابی به نتایج قطعی نیازمند بررسی های کاملتر بر روی تعداد بیماران بیشتری می باشد.

ویروس هپاتیت (HEV) E به عنوان شایع ترین عامل هپاتیت حاد ویروسی بین بالغین جوان، در کشورهای در حال توسعه شناخته شده است. مطالعه حاضر با هدف تعیین فراوانی آنتی بادی ضد HEV در اهدا کنندگان خون شهر تبریز، در سال 1383 انجام شد.
بررسی فوق به صورت مقطعی (Cross-Sectional) و در ماه های مرداد و شهریور 1383 در میان اهدا کنندگان خون در شهر تبریز اجرا شد. 399 مرد با روش EIA از نظر IgG anti-HEV مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل آماری توسط نرم افزار 5/11 SPSS با استفاده از آزمون های t (t-test) و کای دو (Chi-square) (یا آزمون دقیق فیشر Fisher’s exact test) و با قبول مرز معنی داری در P<0.05 انجام شد.
شیوع کلی سرمی هپاتیت E،? ?.? محاسبه شد. میانگین سنی برای نمونه های مثبت با درنظر گرفتن انحراف معیار، 4/12 ± 7/40 سال بود. 17 نفر از 316 نفر با سن کمتر از 40 سال و 14 نفر از 83 نفر برابر یا بیش از 40 سال از نظر anti-HEV مثبت بودند(P<0.001). افراد با و بدون HEV IgG از نظر سطح سواد نیز دارای اختلاف آماری معنی داری بودند (P<0.025) ولی از نظر سایر مشخصات بررسی شده اختلاف آماری معنی دار نبود.
مشاهده چنین شیوع بالای سرمی در این مطالعه نیاز به تحقیقات بیشتری را در دیگر نقاط کشور با توجه به عوامل خطر موجود مطرح می کند.

فعال شدن پلاکت ها سبب کاهش توانایی عملکرد آن ها می گردد و از این رو در بانک نگهداری فرآورده ها تلاش بر این است که آماده سازی و نگهداری پلاکت ها سبب فعال شدن آن ها نشود. دراین مطالعه با استفاده از فلوسیتومتری مارکرهای غشایی فعال شدن پلاکتی، CD63، CD62P را در فرآورده های پلاکتی که برای 3 روز تحت شرایط استاندارد بانک خون تهیه شده بودند، مورد ارزیابی قرار دادیم.
مطالعه انجام شده توصیفی بود و جمع آوری نمونه ها به صورت تصادفی صورت گرفت. 24 واحد پلاکت به صورت پلاسمای غنی از پلاکت تهیه شد و فرآورده های پلاکتی از نظر میزان اسیدیته و مارکرهای CD63، CD62P مورد بررسی قرار گرفت. به وسیله روش های آماری t- زوج(Paired t-test) و (t-test) t، آنالیز آماری یافته ها انجام شد.
در طی مدت 3روز اختلاف معنی داری در میزان اسیدیته و شمارش پلاکتی دیده نشد. میزان مارکرهای CD63، CD62P در طی مدت3 روز افزایش معنی داری نسبت به روز صفر نشان دادند (P<0.05).
مدت نگهداری از عوامل مهم در فعال شدن پلاکتی محسوب می گردد. همچنین می توان از دو مارکر فوق به عنوان ابزاری حساس در جهت کنترل کیفی فرآورده های پلاکتی استفاده نمود.

مهم ترین چالش برای انتخاب کیت های سنجش آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت C، حساسیت آن است. در این مطالعه20 کیت (با روش الیزا) با یکدیگر و با کیت مرجع مطابق با توصیه سازمان جهانی بهداشتAnti-HCV 3.0 Enhanced SAVE) محصول کمپانی ارتو) مقایسه گردیدند.
مطالعه انجام شده از نوع تشخیصی بوده و20 کیت به وسیله 3 تا 4 پانل دگرگونی سرمی و 2 تا 3 پانل سطح کارآیی مورد ارزیابی قرار گرفتند. حساسیت نسبی هر کیت طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت محاسبه شد.
در بررسی با پانل های دگرگونی سرمی، حساسیت نسبی 3 کیت مانند کیت مرجع بوده و 5 کیت حساسیت نسبی کمتری داشتند، هر چند که تفاوت بین این 5 کیت و کیت مرجع در 2 نمونه بود.در پانل های سطح کارآیی، 2 کیت مانند کیت مرجع بوده و 5 کیت دیگر فقط 2 نمونه را کمتر از کیت مرجع(Anti-HCV 3.0 Enhanced SAVE) شناسایی کردند. در مجموع پانل های دگرگونی سرمی و سطح کارآیی، بهترین نتایج را کیت های ETI-AB-HCH-K4(146)ازکمپانی دیاسورین، Monalisa Anti-HCV plus version 2 از کمپانی بایوراد، Hepanostica Anti-HCV ULTRA از تولیدات کمپانی بایومریو، Anti-HCV-EIA 3rd محصول کمپانی مرکز طبی اویسنا وHCV Ab از کمپانی دیاپرو گزارش نمودند.
جهت تامین سلامتی خون، استفاده از کیت هایی با حساسیت زیاد توصیه می گردد و لازم است به نمونه هایی بیشتر توجه شود که دارای واکنش مثبت ضعیف در پانل های دگرگونی سرمی و سطح کارآیی با تیتر پایین آنتی بادی هستند.

هپاتیت B از بیماری های خطرناک ومسری عفونی بامیزان مرگ و میر و ازکارافتادگی بالا محسوب می شود. آمار آن درمناطق مختلف بسته به وفور رفتارهای پرخطر وسطح آگاهی مردم متفاوت است. لذا این مطالعه با هدف شناسایی دقیق عوامل خطرهپاتیت B با استفاده از گروه شاهد در اهدا کنندگان خون اصفهان انجام گردید.
در یک مطالعه تحلیلی، 300 اهدا کننده شامل 39 فرد HBsAg مثبت و261 فرد HBsAg منفی به روش نمونه گیری غیراحتمالی آسان از بین مراجعه کنندگان به مرکز انتقال خون اصفهان جهت اهدای خون در تابستان 1383 وارد مطالعه شدند. جهت تعیین افراد HBsAg مثبت از روش الیزا استفاده گردید. سپس از طریق تکمیل پرسشنامه استاندارد شده از نظر روایی و پایایی عوامل خطر بیماری در مورد تمامی نمونه ها و تعیین فراوانی نسبی هر یک از عوامل خطر در دو گروه مورد و شاهد با استفاده از نرم افزار 10SPSS و تست آماری کای دو (Chi-square) مقایسه انجام شد وp<0.05 معنی دار تلقی شد.
فراوانی سابقه عمل جراحی (P=0.003و 61%)، سابقه استفاده از تیغ مشترک (8%, P=0.049)، سابقه زردی مادر (10%, P=0.001)، وجود فرد HBsAg مثبت (31%, P=0.001) و معتاد تزریقی در خانواده (10%, P=0.011) بین دو گروه اختلاف معنی داری را نشان داد. در دو گروه هیچ اهدا کننده ای با سابقه دیالیز، سابقه قمه زدن، سابقه فرو رفتن اتفاقی سرنگ آلوده به بدن و سابقه مصرف مواد مخدر تزریقی وجود نداشت.
با توجه به این که فراوانی نسبی سابقه عمل جراحی در دو گروه مورد و شاهد از نظر آماری معنی دار بود، توجه به بهداشت بیمارستان ها و اتاق های عمل ضروری به نظر می رسد. وجود فرد HBsAg مثبت و معتاد تزریقی در خانواده بین دو گروه اختلاف معنی داری داشت، آموزش و واکسیناسیون در گروه های پرخطر شامل خانواده فرد مبتلا و خانواده افراد معتاد در کاهش شیوع بیماری می تواند مفید واقع شود. فراوانی نسبی سابقه استفاده از تیغ مشترک و زردی مادر که معمولا درکشورهای با شیوع بالا ازعوامل خطر عمده محسوب می گردد، در این دو گروه از نظر آماری معنی دار بود که بر توجه مسوولین به آموزش جامعه از راه های سرایت بیماری و غربالگری خانم های باردار تاکید دارد.

شیوع HGV وGBV-C در اهدا کنندگان خون در کشورهای توسعه یافته بر مبنای تشخیص HGV RNA و یا تجسس Anti-E2 به ترتیب بین 1% تا 5% و 3% تا 14% می باشد.
هدف از این مطالعه بررسی سرواپیدمیولوژیک ویروس هپاتیت (HGV) G در اهدا کنندگان خون، بیماران همودیالیز، هموفیل و بتاتالاسمی ماژور دارای سابقه بیماری کبدی در تهران بود.
در این تحقیق که به روش توصیفی انجام شد، نمونه خون از 330 اهدا کننده داوطلب، 44 بیمار همودیالیز، 16 بیمار هموفیل و 40 بیمار بتاتالاسمی ماژور دارای سابقه بیماری کبدی و HCV یا HBV مثبت، از نظر وضعیت سرواپیدمیولوژیک ویروس هپاتیت G وسنجش میزان در معرض قرارگیری با این ویروس (HGV) به روش الیزا مورد آزمایش قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل نتایج از آزمون های کای دو (Chi-square) و دقیق فیشر(Fisher exact test) و برنامه آماری 11.5 SPSS استفاده شد.
یافته ها نشان دادند که 14 نفر (2/4%) از 330 اهدا کننده داوطلب خون، 10 نفر (7/22%) از 44 بیمار همودیالیزی، 5 نفر (3/31%) از 16بیمار هموفیلی و 10 نفر (25%) از 40 بیمار بتاتالاسمی ماژور از نظر HGV Anti-E2 مثبت بودند که می تواند نشان دهنده انتقال این ویروس از طریق خون باشد. 10 نفر از بیماران همودیالیز و 4 نفر از بیماران هموفیل و 9 نفر از بیماران بتاتالاسمی ماژور دارای نتایج مثبت هم زمان Anti-HGV و Anti-HCV بودند. همچنین 1نفر از بیماران همودیالیز و 1نفر از بیماران هموفیل و 1نفر از بیماران بتاتالاسمی ماژور تحت مطالعه دارای نتایج مثبت همزمان Anti-HGV و HBs Ag بودند.
بیماران دریافت کننده مکرر فرآورده های سلولی و پلاسمایی خون از جمله همودیالیز، هموفیل و بتاتالاسمی ماژور شیوع بالایی از HGV را نشان داده اند و به نظر می رسد که این ویروس می تواند از راه خون و فرآورده های خونی منتقل شود. آلودگی مشترک HGV و HCV در گروه های پرخطر تحت مطالعه نشان دهنده فاکتورهای خطر و راه های انتقال مشترک برای این دو ویروس می باشد.

در طی سال های اخیر، یکی از شایع ترین علل مرگ و میر در اثر خطاهای ناشی از انتقال خون، واکنش های همولیتیک انتقال خون بوده است. افزایش دقت در انتقال خون و کاربرد فن آوری های جدید، می تواند در کاهش این دسته خطاها بسیار مفید واقع گردد.
مورد: مرد 19 ساله ای دچار تصادف و شکستگی استخوان های پا گردید و در اتاق عمل تحت بیهوشی، عمل جراحی و تزریق خون قرار گرفت. در طی دوره پس از عمل در بخش مراقبت های ویژه بستری و دچار درجاتی از اختلالات تنفسی و همودینامیک شد و در نهایت، با انجام درمان های حمایتی بهبود پیدا کرد. در بررسی های بعدی، مشخص گردید که به بیمار فوق، خون با گروه غیرمتجانس تزریق شده بود.
خطاهای ناشی از انتقال خون همچنان به عنوان یک مورد مهم در نظام سلامت کشور ما ضایعاتی ایجاد می کند که اتخاذ رویکرد های سیستماتیک در خصوص آن (همانند فعال کردن کمیته های انتقال خون بیمارستانی) می تواند به طرز موثری باعث کاهش عوارض گردد.